Kedilerden öğrenebileceğimiz 10 hayat dersi…

Bazı bulgular kedilerin 10 bin yıl önce Mezopotamya’da, yerleşik hayata geçen insanların tarımla uğraşmaya başlamasıyla birlikte evcilleşme sürecine girdiklerini gösteriyor. Depoladığı yiyecekleri haşerelerden ve kemirgenlerden korumak isteyen insanoğlu, onların düşmanı kedilerden yararlanmayı fırsat bilmiş.

Binlerce yıldır insanlarla birlikte yaşayan bu kedi türünün bilimsel adı Felis silvetris catus. Birçok türü bulunan kedigiller familyasının içinde yer alan evcil kedilerin atasının Afrika vahşi kedisi olduğu düşünülüyor.

Peki, zamanla evin bir ferdi olacak kadar insanlarla bir arada yaşayan kediler gerçekte ne kadar evciller? Eğer bir kediyle aynı ortamda yaşıyorsanız aslında onların tam anlamıyla evcilleşmediğini hiçbir bilimsel temele ihtiyaç duymadan anlayabilirsiniz. Sıcak ve korunaklı evlerde, yediği önünde, yemediği ardında yan gelip yatan bu sevimli dostlarımızın bir av gördüğünde tüm munisliklerini bir kenara bırakıp bir anda gözbebeklerinin büyümesini, kulaklarını ileriye doğru çevirmelerini ve pusuya yatarak saldırıya hazır bekleyip tuhaf sesler çıkarmalarını göz önünde tutarsak pek de evcilleşmiş sayılmadıklarını açıkça görürüz. Bu davranışlar, kendilerine sunulan onca konfora rağmen atalarının avlanma içgüdüsüne sahip olduklarını gösterir.

Ayrıca hiçbir kediye eğitimle bir şey öğretemezsiniz. Sosyal medyada paylaşılan ve kediler için işkenceye dönüşen bazı videolarda gördüğünüz ucuz numaralar bu istisnayı bozmaz elbette! Sizi bilmem, ama sosyal medyada dönüp duran kedi videolarından gına geldi bana! Kılıktan kılığa sokulan, dans eden, konuşan kediler… Neymiş, anne diyormuş, dondum diyormuş. Eğer kediler konuşabilseydi, anne yahut dondum gibi sözcüklerle yetinmezler, bu videoları çekip sosyal medyada kendilerini eğlence aracına dönüştürmeye çalışanlara sunturlu birkaç laf ederlerdi, diye düşünüyorum.

Yıllarca sokak kedilerini besledim, tedavileri ile ilgilendim. Birkaçıyla da ev arkadaşlığı yaptığım için kedileri yakından gözlemleme imkânım oldu. Evet, kedilere bir şey öğretemeyiz; fakat belki biz onlardan bir şeyler öğrenebiliriz.

1- Bağımsız ol, ama sevdiğin insanları unutma!

Kediler bağımsız canlılardır. Bu, kimseyle bağ kurmadıkları anlamına gelmesin. Elbette bağ kurarlar, ama özgürlüklerinin kısıtlanmasına izin vermezler. Yalnızlığı sevmeleri, başına buyruk olmalarından ileri gelir. Ayaklarına bağ olacak ilişkilerden uzak dururlar. En anaç kedi bile yavrularını büyüttükten sonra onlarla bağını keser.

Bence çocuk eğitimi kuramlarına kedilerin bu yönünü göz önünde tutarak yeniden bakmakta fayda var. Maalesef orta yaşı geçmiş birçok insan ailelerine bağımlı yaşıyor ve bu durum onların yeni bir hayat kurmalarını engelliyor. Öncelikle şunu düşünmeliyiz: Ayakları üstünde durabilen bir nesil mi istiyoruz; yoksa kendi anne babası da olsa birilerinden bağımsız yaşayamayan bir nesil mi?

İnsanlar sosyal varlıklardır. Ama sosyal olmakla bağımlı olmak arasındaki farka dikkat çekmek istiyorum. İnsanları sev, ama onların seni kontrolleri altına almalarına izin verme. Kişi eş, kardeş, patron, müdür olabilir. Karşınızdaki kim olursa olsun kendiniz gibi olmaktan vazgeçmeyin. Her şeyi tadında yaşayın ve lütfen bu cümleleri okuduktan sonra galeyana gelip eşinize, müdürünüze, patronunuza kafa tutmayı denemeyin. Kardeşiniz sizi idare edebilir.

2- Merak et, ama dikkatli ol!

Merak, kedi doğasının en önemli özelliklerinden biri. Eve getirdiğim yeni bir nesneyi merak eden kedilerim bir uzman hassasiyetiyle bu nesneye yaklaşır, kokladıktan ve patileriyle yokladıktan sonra, şüphelerinden arınmış kimselerin rahatlığıyla yerlerine geçip uyuklamaya devam ederlerdi.

Kedilerin tek merakı eşyalar değil elbette. Seslere karşı çok duyarlıdırlar ve sesin kaynağını öğrenmeden rahat edemezler. Bir çıtırtıda bile teyakkuza geçen kedilerin insanlara kıyasla çok düşük frekanslardaki sesleri duyabildiğini göz önünde tutarsak bu merak duygusunun onlar için olduğu kadar kedilerle yaşayanlar için de ne derece kışkırtıcı bir hale geldiğini anlayabiliriz. Günün yorgunluğuyla serildiğim köşemde kitap okurken, yanı başımda uyuyan kedimin aniden uyanarak hayalet görmüş gibi korkuyla boşluğa baktığını fark edip yerimden sıçradığım çok olmuştur.

Zarife adında smokin bir kedim vardı. Son zamanlarında merak alanını genişletmiş ve kümes hayvancılığına ilgi duymaya başlamıştı. Başlarda buna inanamamıştım, ta ki onu, komşumun kümesinin başında bıyıklarını titreterek tavukları izlerken görene dek!

Merak, güzel bir haslet. Eğer merak olmasaydı, bugün insanlık tarihindeki nice önemli buluş da olmazdı. Kendinizi geliştirmek istiyorsanız kediler gibi meraklı olmakta fayda var. Meslek edinmek yahut sanatsal bir beceriye sahip olmak için de öncelikle meraklı olmak gerekir. Merak edin, ama kediler gibi dikkatli olun. Fakat rica edeceğim, her şeye somut bakmayın ve meraklı olacağım diye komşunun kümesine gözünüzü dikmeyin. Sonra başınız derde girer.

3- Konfor alanını oluştur, ama bazen de sınırlarını zorla

Kediler, kendilerini güvende hissedecekleri, stresten uzak yerleri konfor alanı olarak seçerler. Ama donanımları onları dış dünyaya karşı ilgi duymaya zorlar. Sahip oldukları beceriler belirli bir konfor alanında ilelebet yaşamalarını gerektirecek kadar tekdüze değildir. Evlerde el bebek gül bebek bakılan kediler bile konfor alanlarının dışına çıkmayı isteyebilirler. Açık bir pencereden başını alıp gitmiş ve sırra kadem basmış bir sürü kedi hikâyesi dinlemişliğiniz vardır muhakkak.

Zarife de çoğu zaman bir yolunu bulup evden kaçar, saatler sonra tüyleri kabarmış, bir tırnağı kırılmış olarak geri döner; sanki kaçmamış da, ben onu sokağa atmışım gibi söylenerek içeri girerdi.

Konfor alanınızı koruyun. Ancak kendinizi kısıtlamayın. Yeni insanlarla tanışın ve farklı ortamlarda bulunun. Küçük adımlarla ilerleyerek sınırlarınızı zorlayın; hayatınızda ve çevrenizde değişiklikler yapmaktan çekinmeyin. Bu, zihinsel gelişiminiz açısından da önemlidir.

4 – Gerektiğinde geri çekilmeyi bil

Kediler, meseleleri bilgelikle çözmeye çalışırlar. Fakat eğer alanlarına tecavüz edilmeye kalkışılırsa bilgeliği bir kenara atıp sorunların üzerine gitmeyi seçerler. Çelebilik de bir yere kadardır tabii ki! Ancak mesele ne olursa olsun eğer tehlike baş edilemeyecek boyutlardaysa geri çekilmeyi ihmal etmezler.

Bir keresinde hayli iri bir fare dükkânıma girmişti. O sırada kucağımda uyuklayan Zarife’yi aldığım gibi farenin yanına koydum. Göz bebekleri büyüyen Zarife öylece durup bu devasa fareye bakmakla yetindi. Fare Zarife’ye yanaştı. Birbirlerini kokladılar. Fare geldiği gibi sakin sakin dışarı çıktı. Zarife de aynı sükûnetle peşinden çıktı ve fareye sokağın başına kadar refakat edip geri geldikten sonra kucağıma yerleşip şaşkın bakışlarım altında uyumaya devam etti. İşte ben temkinli olmak diye buna derim.

Hakkımızı koruyalım. Ama kendimizi tehlikeye atmayalım. Belirsiz durumlarda öne atılmadan önce enine boyuna hesap yapalım ve konu her ne olursa olsun bazen geri çekilmeyi de bilelim.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Fikir Turu’nun editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Bu yazı ilk kez 17 Şubat 2025’te yayımlanmıştır.